შესავალი სიტყვა საერთაშორისო კონფერენციაზე ,,კავკასიური ცივილიზაცია: ინტერდისციპლინური კვლევები“ (ქართულ და რუსულ ენებზე)

მოგესალმებით კონფერენციის მონაწილეებო, პატივცემულო სტუმრებო!
ჩვენ, კავკასიელები, ერთი მთის შვილები ვართ; ერთნაირ ბუდეებს ვიშენებთისტორიის მანძილზე კავკასიონის კალთებზე, მხოლოდ ელფერია განსხვავებული; ჩვენ ერთი ძირის ენებზე ვმეტყველებთ, ერთიანი ეთნოკულტურული მემკვიდრეობა გაგვაჩნია, ერთი ცა გვხურავს და ერთი მიწა იძვრის ჩვენს ფეხთა ქვეშ, ისტორიაც ერთი გვაქვს და თანამედროვებაც, მომავალიც ერთი უნდა გვქონდეს. უერთმანეთოდ ჩალის ფასი აქვს ცალკეულ ჩვენგანს, ჩალასავით მალე მოგვედება ისტორიის ცეცხლი და მტვრად გვაქცევს. ყოველი გამქრალი ხალხი და ენა კი დაკარგული კაცობრიული ცოდნაა სამყაროს შესახებ, რომელიც ვეღარასოდეს აღსდგება. ამის საშიშროება ჩვენი სახლის კართან დგას, თუ უკვე ზღურბლს არ გადმოაბიჯა, ამის მაგალითი კი, სამწუხაროდ, არაერთია კავკასიაში. ხურიტთა, ურარტუელთა, ლელეგთა, ალბანთა, უბიხთა, ჟანათა და სხვა დაკარგული ენისა და ხალხის ხსოვნა გვაფხიზლებს და გვავალდებულებს, ვიმოქმედოთ, გადავდგათ ნაბიჯი ერთმანეთისკენ მაშინაც კი, როცა გარეშე ძალის ინსპირაციით ძმათა შორის სისხლია დაღვრილი, მაშინაც კი, როცა წარმოუდგენლად გვესახება ურთიერთმიმტევებლობა. გულწრფელად დავბრუნდეთ კავკასიურ ტოლერანტობაში და ვიზრუნოთ კავკასიური ცივილიზაციის შენახვისა და გადარჩენისათვის. თუ ასე არ მოვიქცევით, „დაყავი და იბატონეს“ პოლიტიკა უფრო დღეგრძელი აღმოჩნდება და უახლოეს მომავალში კავკასიური ცივილიზაციისაგან აღარაფერი დარჩება ტერიტორიის გარდა. ტერიტორია კი სწორედ ის არის, რაც ასე ანდამატივით იზიდავდა ყოველი დროისა და რჯულის დამპყრობელს კავკასიაში. გავიხსენოთ, ისტორიის მანძილზე თუ მოსულა რომელიმე დამპრობელი, რომელსაც კავკასიის მხოლოდ რომელიმე ქვეყნის ხელში ჩაგდება სურდა, ვთქვათ, ქართლი იგდო ხელთ და ალბანეთი არ დალაშქრა; ასეთი არ მომხდარა; ჩვენ ერთი და ერთიანი ისტორია გვაქვს.
მეცნიერება აღიარებს კავკასიური ცივილიზაციის არსებობას, ცივილიზაციის ყოველი საკლასიფიკაციო ნიშანი კავკასიას დღემდე მტკიცედ შემოუნახავს, მიუხედავად იმისა, რომ ათასწლეულების მანძილზე კავკასიის უღელტეხილებს სერავდნენ მახლობელი და ზოგჯერ შორებელი იმპერიებიც. ცხადი იყო, ვისაც კავკასიის კარიბჭის გასაღები ეპყრა, ის აკონტროლებდა აღმოსავლეთსა და დასავლეთს, ჩრდილოეთსა და სამხრეთს. ასეთი იყო კავკასიის გეოპოლიტიკური ბედისწერა, ასეთია იგი დღეს და ასეთივე იქნება მომავალშიც. კავკასიის ტრაგედია მის გეოგრაფიულ მდებარეობაშია. კავკასიამ ისტორიული ბედისწერით გაცილებით მეტი დაკარგა, ვიდრე შეიძინა.
კავკასიური ცივილიზაციის ინტეგრალურ ნიშანთაგან ყველაზე მტკიცე სწორედ ის აღმოჩნდა, რომელსაც უფრო არამატერიალური სახე აქვს, ეს არის კულტურულ-ცივილიზაციური ინტეგრალური ნიშანი, კავკასიური მენტალიტეტი, კავკასიური ღირებულებები, ხოლო დანარჩენი ორი: გეოპოლიტიკური და გეოეკონომიკური მყიფე აღმოჩნდა თავად კავკასიელებისათვის. ჩვენ ვერ შევძელით ისტორიის მანძილზე ვერც გეოპოლიტიკური და ვერც გეოეკონომიკური ინტეგრაცია. ამიტომაც ყოველთვის გარეშე ძალა იყენებდა წარმატებით იმას, რაც ჩვენ ვერ შევძელით.
რატომ ვერ შევძელით, რა არის მთავარი ისტორიული შეცდომა?
ჩვენ ხომ ძლიერი დომინანტური მატრიცა - კავკასიელობა გაგვაჩნდა და გაგვაჩნია დღემდე. კულტურულ-ცივილიზაციურმა ინტეგრალურმა ნიშანმა მხოლოდ კავკასიური იდენტობის მეხსიერებაში მყარად ჩაბეჭდვა მოახერხა. ეს სწორედ ის არის, რამაც გადაგვარჩინა და რაც ასე აღუქმელი რჩებოდა კავკასიაში დამპყრობელად მოსულისათვის; მაგრამ კულტურულ-ცივილიზაციური ნიშანი თავისი თვითმყოფადობის მიუხედავად ვერ გახდა გარანტი გეოეკონომიკური და გეოპოლიტიკური ინტეგრაციისათვის. კავკასიურ ცივილიზაციაში უცვლელი მხოლოდ გეოგრაფიული სივრცე იყო - ორ ზღვას შუა გადაჭიმული სივრცე, რომელიც ისტორიულად ასრულებდა და ასრულებს დღესაც „BORDERLAND”-ის ფუნქციას, კორიდორს, შემაკავშირებელ ხიდს აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის, აქ ერთმანეთს ხვდებოდნენ იმპერიათა ინტერესები, ზოგჯერ იმსხვრეოდნენ აქ ეს ინტერესები; აქ მოდიოდნენ უფრო აღმოსავლური, ვიდრე დასავლური კულტურები და კავკასიელდებოდნენ, მაშინაც კი, როცა ენას ინარჩუნებდნენ, რადგანაც ძლიერი იყო კავკასიური კულტურის დომინანტური მატრიცა, კავკასიური ღირებულებები - ადიღე ხაბზე, ნოხჩალა,ზნეობრივი კოდექსები, ადათ-წესები, რომელთათვისაც ადამიანი იყო უმაღლესი განზომილება.
ევროპის გეოგრაფიული სივრცე პერიოდულად იცვლებოდა, უცვლელი იყო ინტეგრირების ინტერესები. ევროპული ღირებულებები წარმოშობით კავკასიურია. ის რაც კავკასიელი ხალხებისთვის ორგანული იყო საუკუნეთა მანძილზე, რაც უფრო სრულდებოდა, ვიდრე რომელიმე ქვეყნის კონსტიტუცია, ევროპამ წინააღმდეგობრივი საუკუნოვანი სირთულეებით ძლივს შვა, ისიც მე-20-21-ე საუკუნეთა გასაყარზე.ევროპამ სწორედ ეს ღირებულებები დაუდო საფუძვლად ევროპულ სახლს, რომელში დაბრუნებასაც ჩვენ ასე მივესწრაფვით; ამგვარი ლოგიკით ჩვენ ვბრუნდებით ჩვენსავე სახლში, საკუთარ თავში, საკუთარ ისტორიულ ღირებულებებში და გვგონია, რომ ეს ღირებულებები სხვისია და ახლა უნდა შევიძინოთ. ევროპამ ღირებულებათა ინტეგრალური ნიშანი გეოპოლიტიკური და გეოეკონომიკური ინტეგრაციის წინაპირობად გამოიყენა; კავკასიას კი ეს დღეს არ შეუძლია, რადგან კავკასიის სუბიექტები განსხვავებულ პოლიტიკურ სივრცეებშია, კავკასიელი ხალხების ცნობიერი ჯერ არ არის მზად, აღიქვას ინტეგრაციის გარდაუვალი აუცილებლობა, კავკასიელი ხალხები დღეს არ იბრძვიან ასეთი მომავლისთვის. უფრო მეტიც, უკიდურესად ნიჰილისტურად არიან განწყობილი ერთიანი კავკასიური სახლისადმი, რომლის ცალკეულ კედლებს ცალკეული ხალხი წარმოადგენს. ხანდახან ეს კედლები, ნაცვლად იმისა, რომ ერთმანეთს ამაგრებდნენ, ე.წ. ფსევდოეთნოკონფლიქტებსაც ქმნიან და ანგრევენ იმას სხვათა ხელით, რაც ღმერთა გვიბოძა. ისტორიის სიმკაცრე აქ დავიწყებულია, მხოლოდ დღეის დღით ვცხოვრობთ და არ შეგვიძლია განვჭვრიტოთ მომავალი. გვავიწყდება, რომ იდეა უფრო დღეგრძელია, ვიდრე რომელიმე რეჟიმი; ამ იდეამ გაუძლო საუკუნეებს და კიდევ გაუძლებს, ვიდრე თუნდაც ერთი ხალხი ან ერთი ადამიანი იბრძვის მის განსახორციელებლად. თავისუფლებას ლანგრით არ მოგართმევენ. მის მოპოვებას ოფლი და ძალისხმევა სჭირდება. ეს კი ჩვენი ამოცანაა.
ჩვენ, კონფერენციის მონაწილენი, დღეს მხოლოდ ერთ აგურს დავდებთ იმ ათასწლობით ნაშენებ შენობის კედლებზე, რომელსაც „კავკასიური სახლი“ ჰქვია, რომლის დასრულებასაც კიდევ დიდი დრო და ენერგია დასჭირდება, მაგრამ იგი აუცილებლად აშენდება; ამას ითხოვს ისტორიის კანონზომიერებანი, ისტორიული გარდაუვალობა. მთავარი საკითხავი აქ ის არის, რამდენად სწორად განვჭვრიტეთ ჩვენ, ამ ეპოქის შვილებმა ეს გარდაუვალობა, რამდენად ზუსტად შევაფასეთ რეალობა და ამ რეალობაში კავკასიელი ხალხების შესაძლებლობანი, როგორ ვიღვაწეთ კავკასიური ცივილიზაციის, ბებერი, მაგრამ სასიცოცხლო ენერგიით აღსავსე ცივილიზაციის გადარჩენისათვის, როგორ შევაფასეთ იმ თაობათა და მოღვაწეთა ნაამაგარი, რომლებიც თავს სწირავდნენ კავკასიურ იდეას.
ჩვენ ვსწავლობთ და ვიკვლევთ კავკასიურ ცივილიზაციას, მის მულტილინგვიზმსა და მულტიკულტურალიზმს, მის ბიომრავალფეროვნებას, მის ნედლეულსა და რესურსებს, მის გეოპოლიტიკურ და გეოეკონომიკურ პერსპექტივებს, მის ფსევდოეთნოკონფლიქტებს, ჩვენ ვამსხვრევთ თავსმოხვეულ სტერეოტიპებს, ნიჰილისტურ განწყობებს - რომლის მიხედვითაც ჩვენ, კავკასიელებს, არ შეგვიძლია საერთო ენის პოვნა, თუ მესამე ძალა არ ჩადგა ჩვენს შორის. ჩვენ გავარღვევთ ურთიერთგაუცხოების კედელს და აუცილებლად გავუწვდით ხელს ერთმანეთს, ჩვენ თუ ვერ შევძელით, მომავალი თაობა შეძლებს; ამისთვის ყველა რესურსი უნდა იყოს გამოყენებული, მათ შორის, კავკასიური ადათები, რომელთა მიხედვითაც ორ ძმას შორის დაპირისპირებას მესამე ძმა აგვარებს და არა მესამე ძალა; ჩვენ, მეცნიერები, ზუსტად შევაფასებთ რისკ-ფაქტორებს, რომელთა მიხედვითაც დღეს უკვე ჩრდილოკავკასიური ენები მინორიტარულ ენათა რიგში დგას და საბოლოო ასიმილაციისაკენ მიექანება; ჩვენ შევქმნით მეცნიერულ საფუძვლებს, წანამძღვრებს იმისათვის, რომ კავკასიის ყოველი ხალხის, ამ ხალხების ყოველი ადამიანის გულსა და ტვინამდე მივიდეს ეს განგაში, აღძრას მასში ეროვნული იდენტობის ტკივილი და ამ გრძნობამ გააზრებული ქმედებისაკენ განაწყოს ყოველი.
მოყირჭებული რიტორიკა იმის შესახებ, რომ ცარისტულმა და შემდგომ საბჭოთა რუსეთმა აგრესიული სამხედრო ქმედებებითა და აგრესიული ტერიტორიულ-ადმინისტრაციული თუ აგრარული რეფორმებით წელში გადატეხა კავკასიური ცივილიზაცია, ყოველგვარ აზრს კარგავს, თუ არ იქნება ახლებურად გადააზრიანებული კავკასიის, როგორც ერთიანი რეგიონის, კავკასიის, როგორც ერთიანი ორგანული სხეულის მომავალი პერსპექტივები. ეს პერსპექტივები კი დღეის გადასახედიდან არ არის მაინცდამაინც საიმედო. დღეს, როცა საერთაშორისო გეოპოლიტიკურ დაფაზე მსხვილი პოლიტიკური მოთამაშეების მიერ პაიკებივით გაცვლის საგნად შეიძლება იქცეს თვით ისეთი დიდი სუბიექტებიც კი, როგორიც უკრაინა და ირანია, ეს რეალობა უფრო დიდ კითხვით ნიშანს სვამს კავკასიის საკითხის შესახებ. დღეს მე ვერ ვხედავ ვერც ერთ სუბიექტს კავკასიაში, რომელიც ასე გლობალურად უყურებდეს საკითხს და დგამდეს კონკრეტულ ნაბიჯებს ურთიერთთანამშრომლობისთვის. კავკასიის საკითხი დღეს არ დგას და არ წყდება თვით კავკასიელ ხალხებში, აღარაფერს ვამბობ სახელმწიფო სტრუქტურებზე, კავკასიის საკითხი კავკასიის გარეთ მუშავდება მხოლოდ. შესაბამისად, მისი ანუ კავკასიის ბედი კავკასიელების ინერტულობის გამო არ არის კავკასიელების ხელში. ასეთმა მიდგომამ კი რა შედეგები მოუტანა კავკასიას ისტორიულად ჩვენთვის, მეცნიერთათვის, არ არის უცხო. რომელ პოლიტიკურ სივრცესაც არ უნდა ეკუთვნოდეს კავკასიის სუბიექტები, ისინი უპირველესად ერთი ბუნებრივი მთლიანობის - კავკასიის რეგიონის ქვეყნებია და ამიტომ ისინი ჯერ ერთმანეთში უნდა ინტეგრირდებოდნენ. შეიძლება საქართველოს ან რომელიმე სხვა სუბიექტს დღეს უფრო მეტი პერსპექტივა და მოვალეობა გააჩნია, მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს მის გამორჩეულობასა და განსაკუთრებულობას. გავიხსენოთ სხვა დრო, როცა ჩრდილო-დასავლეთ კავკასია - ჩერქეზეთი და ჩრდილო-აღმოსავლეთი კავკასია სისხლს ღვრიდა, ორბელიანი კი ამაყობდა „დაღისტნის მთების“ საგმირო საქმეებს. ამ საქმეებს მხოლოდ ილია ჭავჭავაძე იგლოვდა, მხოლოდ ის ერთი ატარებდა ერთიანი კავკასიის იდეას: როდის იქნება, რომ კავკასის ხალხნი ერთი შტოს შვილები ერთი იდეით ერთი მიზნით გაერთიანდებიან, ამბობს ის „აჩრდილში“. ჩვენთვის, კავკასიელთათვის უნდა გააზრიანებული იქნეს მთავარი ისტორიული შეცდომა: ვერ შეძლო აღმოსავლეთმა და დასავლეთმა ვთქვათ, ამ ომში გაერთიანება, სამხრეთი კი საერთოდ აცდა ისტორიულ აუცილებლობას. ასეთი იყო კავკასიის ისტორიის სხვა უფრო წინარე ეპოქების შეცდომები, ასეთია ის დღესაც. კვლავ დღის წესრიგში დგას ფარნავაზის, ლეონტი მროველის, ილიას, ჯავახიშვილის, ჩიქობავას, გამსახურდიას და სხვათა საზრუნავი. ის დღეს ჩვენი თაობის სასიცოცხლო ამოცანაა.
ვფიქრობ, დადგა დრო, როცა უნდა დავასკვნათ, რომ ყარაბაღის, აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს გაყინული თუ დენთის კასრზე შემდგარი ფსევდოეთნოკონფლიქტები დაპირისპირებაში მყოფ არც ერთ ეთნოსს არ მოუტანს წარმატებას, მას მინსკისა თუ სხვა სამიტები ვერ მოუტანს პერსპექტივას, კონფლიქტი ორივე მხარისთვის კრახით დამთავრდება. ამ დაპირისპირებაში გამარჯვებული არის სხვა ძალა, ინსპირატორი.
რადგან სახელმწიფო ინსტიტუციებს გარკვეული მიზეზების გამო არ სურს და არც შეუძლია საკითხის მოგვარება, არის ერთი ძალა, იგი ძალაზე მეტია, იგი ისტორიის შემოქმედია - ეს არის ხალხი. თუ ის გაიაზრებს თავის მომავალს და გადაწვეტს იმოქმედოს, მას ვერანაირი სისტემა თუ რეჟიმი ვერ დააბრკოლებს. კავკასიურ ზნეობრივ კოდექსებში, ადათ-წესებში, ყოფისა და კულტურის ისტორიულ ფორმებში, რომლებიც, საბედნიეროდ, ვერც ერთმა მოსულმა ვერ მოსპო ბოლომდე, სწორედ მასში არის ძალზე დიდი რესურსი სამოქალაქო ინსტიტუციებისათვის და სწორედ მას სჭირდება მოქმედებაში მოყვანა - ცვლილება ქვემოდან ყოველთვის მთავრდება ცვლილებით ზემოდან და ქვედა ფენის ინტერესების სასარგებლოდ. ასე მესახება კავკასიის უახლოესი მომავალი - ვიდრე ჩვენ: აფხაზები, ქართველები, ოსები, აზერბაიჯანელები და სომხები არ გავაცნობიერებთ, რომ ერთი სახლის შვილები ვართ და ჭერი თავზე გვენგრევა, ვიდრე ჩვენ ურთიერთინტერესების დანახვას ვერ შევძლებთ,ვიდრე არ გადავდგამთ ურთიერთმიტევების ნაბიჯებს, ვიდრე არ დავანგრევთ საბჭოთა ცნობიერების ნარჩენებს ჩვენსავე ცნობიერებაში, მანამდე არ იქნება პერსპექტივა ერთი მთლიანობის - კავკასიის არც ერთი წევრისათვის, მანამდე ვერ შეძლებს კავკასია ეკუთვნოდეს თავის თავს და ასრულებდეს საკუთარ გეოპოლიტიკურ, გეოეკონომიკურ თუ კულტურულ-ცივილიზაციურ ფუნქციებს, მანამდე იგი მხოლოდ პაიკის ფუნქციას შეასრულებს მსოფლიო გეოპოლიტიკურ დაფაზე, პაიკს კი ხანდახან ისტორია სანაგვის ყუთშიც აგდებს.
გეოპოლიტიკასა და გეოეკონომიკაზე იმიტომ ვსაუბრობ, რომ ინტეგრაციის მხოლოდ ამ ორი ვექტორის სრულყოფილი ფუნქციონირება შეაპირობებს მესამისა და, ვთვლი, უმთავრესის - კულტურულ-ცივილიზაციური ვექტორის სრულ ფუნქციონირებას.
კავკასიას გააჩნია მდიდარი ბუნებრივი რესურსები, კავკასიის ქვეყნებს შეუძლიათ ურთიერთსარგებლობის მოტანა ამ რესურსების რეალური ათვისებით: ჩვენ უნდა დავამსხვრიოთ სტერეოტიპი, თითქოს არაფერი გაგვაჩნია.
კავკასიის ქვეყნებს შეუძლიათ შეასრულონ ბოქლომისა და გასაღების ფუნქციები საერთაშორისო გეოეკონომიკურ არენაზე (მაგალითად, საქართველოსა და აზერბაიჯანს), რათა შეასრულონ მეგა გეოპოლიტიკური ენერგოსატრანზიტო ფუნქციები. გეოეკონომიკური სატრანზიტო კვეთები ოთხივე კუთხით უნდა განხორციელდეს: ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ (მაგალითად, ენერგორესურსები ჩრდილოეთიდან სომხეთისაკენ), აღმოსავლეთიდან დასავლეთისაკენ (ბაქო- ჯეიჰანი), მაგრამ ამის საფასური არ უნდა იყოს გეოეკონომიკურ ორბიტაში მოქცეული კავკასიის სუბიექტების - სახელმწიფოების სუვერენიტეტი, აქ არ უნდა ეთამაშებოდეს რუსეთი ევროპას მოტივით: როცა მინდა მაშინ გადავკვეთ ენერგო ტრანზიტს, მაგალითად, აქვე გორთან. მაგრამ, სამწუხაროდ, დღეს ასეთია რეალობა, რადგან, როგორც აღვნიშნე, დღეს არ არიან კავკასიის სუბიექტები ურთიერთინტერესებით გამსჭვალული; ისინი თავიანთი გადარჩენის გზებს მხოლოდ კავკასიის გარეთ ეძებენ და არა შიგნით.
კავკასიას გააჩნია გეოპოლიტიკური რესურსები; ჩვენ უნდა დავამსხვრიოთ სტერეოტიპები, რომლის მიხედვითაც ჩვენ არ შეგვიძლია საკუთარი თავის მართვა და აუცილებლად რომელიმე დიდი პოლიტიკური მოთამაშის გათითოებული პაიკი უნდა ვიყოთ.
და ბოლოს, კავკასია არის მსოფლიო ცივილიზაციათა შორის ერთ-ერთი თვითმყოფადი ცივილიზაცია, რომლის სასიცოცხლო ენერგიები კავკასიური სიცოცხლის ხის მსგავსია; მას ისტორიამ შემოამტვრია, დაულეწა ტოტები, მაგრამ გული ვერ მოკლა და ფესვები ვერ გადაჭრა. კავკასიას კვლავ შეუძლია გააოცოს მსოფლიო დღემდე დაფლული, დამარხული საიდუმლოებებით, ზეზვა და მზიათი, დამწერლობის, როგორც ცივილიზაციის ერთ-ერთი უმთავრესი კრიტერიუმით, ახალი, უახლესი აღმოჩენებით, რომლებიც ჩვენს სამეცნიერო ფორუმზე იქნება წარმოდგენილი. ყველა ეს აღმოჩენა კულტურულ-ცივილიზაციურია, მაგრამ მინდა აღვნიშნო, რომ არ არსებობს ცალკე კულტურულ-ცივილიზაციური პარამეტრი ორი ასევე უმთავრესი პარამეტრის: გეოპოლიტიკურისა და გეოეკონომიკურის გარეშე. თუ რკინას ვამუშავებდით, ე.ი. მისი დანიშნულებაც არსებობდა, თუ ურუქის კულტურაზე ძველ კულტურას ვქმნიდით, ე.ი. ურთიერთობებიც გვქონდა სხვა ცივილიზაციებსა და კულტურებთან.
გეოპოლიტიკური, გეოეკონომიკური ფაქტორები კულტურულ-ცივილიზაციურთან ერთად სამერთიან სისტემას ქმნიან და თუ რომელიმე ამ სისტემაში მოიშლება, საფრთხე ექმნება მის - ცივილიზაციის - მთლიანობას. ასეთი საფრთხეები იდგა კავკასიური ცივილიზაციის წინაშე არაერთგზის და ასეთივე დგას დღეს.
მინდა მოკრძალებით და არა მენტორულად (მე ამის უფლება არ გამაჩნია), მივმართო მეცნიერებს: ჩააყენონ ინტერდისციპლინარული კვლევები, მეცნიერება, როგორც ჭეშმარიტების საზომი, კავკასიური ცივილიზაციის შესწავლისა და გადარჩენის, მისი ფუნქციის განახლების საქმეში; გადასინჯონ ყალბი საბჭოთა ისტორიოგრაფია და შექმნან მიუკერძოებელი, პირნათელი ისტორია კავკასიის ცივილიზაციისა; უკვე დავიგვიანეთ;
მინდა მივმართო კავკასიის ქვეყნების დღევანდელ და მომავალ ხელისუფალთ: გაითვალისწინეთ ჩვენი ისტორიული ბედისწერა და ისე იმოქმედეთ მომავლისათვის, რომც არ შეგეძლოთ, ღმერთმა შეგაძლებინოთ;
მინდა მივმართო კავკასიელ ხალხებს, ჩვენ ერთი ბუდიდან გადმოგვყრის ისტორია, თუ ამ ბუდეში ერთმანეთის მომავალს დავამსხვრევთ. დღეს მსოფლიო თითქოს ეხვევა ცივილიზაციათა ომში - შევხედოთ მოვლენებს ახლო აღმოსავლეთში, ის ჩვენთან ძალზე ახლოს არის და ჩვენც გვეხება, მაგრამ არ არსებობს მარადიული ომი; ევროპამ თავის წიაღში შვა ფაშიზმი და თავისსავე თავში, ცნობიერებაში დაამარცხა იგი; მხოლოდ ამის შემდგომ შეძლო ღირებულებათა სისტემაზე აგებული სახლის აშენება. იმ სახლის მკვიდრთ შეუძლიათ კარი გაგვიღონ, მაგრამ ისინი ვერ შეძლებენ ჩვენ ნაცვლად ააშენონ ჩვენი სახლი. დავამარცხოთ ჩვენს თავში საბჭოთა თუ ცარისტული ცნობიერი, რომლის მიხედვითაც ჩვენ ვართ ტუზემცი, დიკი ნაროდ .... და გადავდგათ ურთიერთთანამშრომლობის ნაბიჯები. ცხადი ხდება, რომ სწორედ კულტურულ-ცივილიზაციურ ფენომემს გვიმცირებდნენ გეოეკონომიკური და გეოპოლიტიკური ამოცანები რომ განეხორციელებინათ. ჩვენ ვართ ჩვენი ისტორიის შემოქმედნი და თუ მას არ შევქმნით, თუ ჩვენ არ დავწერთ, ისტორია თავად ჩამოგვწერს.
მინდა მივმართო ახალგაზრდა თაობას კავკასიის ყველა ქვეყანაში: თქვენა ხართ ის ყლორტი, რომელიც კავკასიის სიცოცხლის ხის ძირზე ამოვიდა და არა დამტვრეულ ტოტებზე; სწორედ ამიტომ თქვენ იკვებებით ჭეშმარიტი, კავკასიური მენტალობით, რომელიც ტოლერანტიზმსა და მშვიდობიან თანაარსებობაზეა დამყარებული. თქვენ, საქართველოს ახალგაზრდებო, თავისუფლებაში ხართ დაბადებულნი და ვეღარავინ დაგაბრუნებთ მონობაში. თავისუფლების სიტკბოს აზიარეთ თქვენი თანამოძმენი; ააშენეთ ახალი კავკასია, რომელშიც ყველა ქვეყანა თანაბარი იქნება, რომელიც უზრუნველყოფს გლობალიზაციის თანამდევი პროცესის - რეგიონალიზაციის - პრინციპების სამართლიან განხორციელებას, გადაარჩინეთ ხალხთა მუზეუმი, ენათა მთა მუზეუმად ქცევისა და ისტორიის მტვრის საფარველისაგან; ახალი სიცოცხლე ჩაჰბერეთ კავკასიას; განსაზღვრეთ, რომ ჩვენი გეოგრაფიული მდებარეობა მართლა ჩვენი უბედურება კი არ არის, არამედ პერსპექტივაა კავკასიისა საერთაშორისო არენაზე ფუნქციონირებისათვის.
ახლა ეს მსჯელობა აბსურდად, ყველაფერი შეიძლება მირაჟად გეჩვენებოდეთ, მაგრამ დაამსხვრიეთ ნიჰილიზმი, რომელსაც ტვინში გვინერგავდნენ, გადავდგათ ნაბიჯები და მივუახლოვდებით თუ არა მირაჟს, აღმოაჩენთ, რომ რეალობაა.
მომავალი თქვენ ხელთაა. 28.08. 2015.

Мы, кавказцы, – дети гор. На протяжении всей нашей истории, конечно, с небольшими различиями, но в целом одинаково мы вьём гнезда на склонах Кавказских гор. Мы говорим на родственных языках, у нас единое этнокультурное наследие, все мы на одной земле живём и под одним небом ходим, и история у нас одна, и современность одна, и будущее у нас должно быть общим. Друг без друга мы ничто, исторический вихрь сметёт нас на свалку истории. А каждый народ, исчезнувший с лица земли, и каждый умерший язык, – это утраченные человечеством знания о мире, которые никогда не восполнятся. Мы уже лицом к лицу столкнулись с этой опасностью. Эта опасность приблизилась к порогу нашего дома, если она уже не переступила этот порог, а таких примеров, к сожалению, довольно много на Кавказе. Память об исчезнувших языках и народах, о хурритах, урартийцах, лелегах, албанцах, убыхах, жаннах побуждает нас к действию, обязывает нас сделать шаг навстречу друг другу и в том случае, если в результате инспирации внешних сил проливается братская кровь и невозможной кажется проявление терпимости. Именно поэтому нам следует заботиться о спасении и сохранении кавказской цивилизации, без чего долговечной окажется политика «разделяй и властвуй», а от кавказской цивилизации останется только территория. Именно территория притягивала на Кавказе взоры завоевателей всех времен и мастей. На протяжении всей нашей истории не было случая, когда какой-либо завоеватель желал завоевать на Кавказе только какую-то одну страну, скажем, Картли, но не хотел идти на Албанию. Такого никогда не было. У нас одна единая история. У нас одна общая история. 
Наука признает существование кавказской цивилизации, и каждый классификационный признак сохранился на Кавказе и поныне, несмотря на то, что перевалы Кавказа покоряли как ближние, так и дальние империи. Было ясно, что тот, кто обладал ключами от Кавказа, контролировал Восток и Запад, Север и Юг. Такой была геополитическая судьба Кавказа, такой она является сегодня, и такой она будет и в будущем. Трагедия Кавказа определяется ее географией. По воле исторической судьбы Кавказом значительно больше было потеряно, чем приобретено. 
Среди интегральных признаков Кавказа самым сильным оказался нематериальный, в частности культурно-цивилизационный интегральный признак, кавказский менталитет, кавказские ценности, а остальные два, а именно геополитический и геоэкономический, оказались менее устойчивыми для самих кавказцев. На протяжении всей нашей истории мы не смогли добиться ни геополитической, ни геоэкономической интеграции. Именно поэтому внешние силы успешно использовали то, что мы не могли разумно использовать. 
Почему мы не смогли этого сделать, в чем заключалась наша историческая ошибка?
У нас же была и есть сильная доминантная матрица – мы кавказцы. Культурно-цивилизационный интегральный признак смог лишь прочно запечатлеться в памяти кавказской идентичности. Но именно это и спасло нас, и именно это не воспринималось пришедшими на Кавказ захватчиками. Однако несмотря на свою самобытность, культурно-цивилизационный интегральный признак смог стать гарантом для геоэкономической и геополитической интеграции. В кавказской цивилизации неизменным было только пространство – пространство, протянувшееся между двумя морями, которое исторически выполняло и выполняет функцию BORDERLAND, роль коридора, моста между Востоком и Западом, здесь сталкивались друг с другом интересы империй, но иногда эти интересы здесь и терпели крушение. Сюда проникали элементы более восточной, чем западной культуры, которые быстро становились кавказскими, ибо весьма сильной была кавказская доминантная матрица, значимыми были кавказские ценности – адыгэ хабзэ, нохчала, нравственные кодексы, адаты, дял которых высшим мерилом был человек. 
Географическое пространство Европы периодически менялось, но неизменными оставались интересы интеграции. Европейские ценности по своему происхождению являются кавказскими. Преодолев вековые противоречия, Европа, наконец, на рубеже двадцатого и двадцать первого веков обрела то, что для кавказских народов было органичным на протяжении веков и чему следовали больше, чем какой-либо Конституции. Именно эти ценности были положены Европой в основу «Европейского дома», в который мы так стремимся вернуться. По этой логике мы возвращаемся в свой дом, к собственным историческим ценностям, и думаем, что эти ценности чужие и мы сейчас должны к ним приобщиться. Интегральный признак ценностей стал для Европы предпосылкой для геоэкономической и геополитической интеграции. Кавказ же сегодня не может этого сделать, так как субъекты Кавказа находятся в ином политическом пространстве, кавказский народ еще не готов для осознания необходимости интеграции, кавказские народы сегодня не борются за такое будущее. Более того, преобладает крайне нигилистический настрой по отношению к единому Кавказскому дому, каждая стена которого – это отдельный народ. Однако иногда эти стены вместо того, чтобы поддерживать друг друга, разжигают псевдоэтноконфликты и чужими руками разрушают то, что дано нам Господом. Нами забыта неумолимость истории, мы живем только сегодняшним днем и не желаем проникнуть в будущее. Мы забываем о том, что идея более долговечна, чем какой-либо режим. Эта идея прошла сквозь века. И она будет жить до тех пор, пока хотя бы один народ или же даже один человек будет стремиться ее осуществить. Свободу никто не преподнесет нам на подносе, Для ее завоевания нужно приложить много усилий, пролить немало пота, а этого никто не сделает вместо нас.
Мы, участники Конференции, выложим кирпичом стену того Дома, который строится тысячелетиями и который называется «Кавказским домом». На завершение этого строительства уйдет еще много времени и энергии, но он он обязательно завершится. Этого требуют исторические закономерности и историческая неизбежность. Главное состоит в том, насколько правильно мы сможем оценить возможности кавказских народов в создавшейся реальности, как мы будем бороться за возрождение старой, но полной жизненной энергии цивилизации, как мы оценим вклад тех поколений, которые приносили себя в жертву ради кавказской идеи.
Мы изучаем и исследуем кавказскую цивилизацию, ее мультилингвизм и мультикультурализм, ее биомногообразие, ее полезные ископаемые и ресурсы, ее геополитические и геоэкономические перспективы, ее псевдоэтноконфликты, мы разрушаем навязанные нам стереотипы, нигилистические настроения, согласно которым мы, кавказцы, не можем найти общего языка, если между нами не стоит третья сила. Мы сможем разрушить стену взимного отчуждения и обязательно протянем друг другу руки. То, что не смогли сделать мы, сможет сделать будущее поколение. Для этого должны быть использованы все ресурсы, в том числе кавказские адаты, согласно которым противоречия между двумя братьями улаживает третий брат, а не третья сила. Мы, ученые, точно оценим риск-факторы, согласно которым северокавказские языки сегодня уже стоят в ряду миноритарных языков и очень близки к окончательной ассимиляции. Мы создадим научные основы, способствующие пробуждению в народах Кавказа, в каждом представителе кавказских народов боли национальной идентичности, что должно побудить каждого к осознанным деяниям. 
Разговоры о том, что царская, а затем Советская Россия агрессивными военными действиями и агрессивными территориально-административными и аграрными реформами нанесла значительный урон кавказской цивилизации, теряют всякий смысл, если по-новому не будут переосмыслены будущие перспективы Кавказа как единого региона, Кавказа как единого организма. Эти перспективы, судя по сегодняшнему дню, не совсем обнадеживающие. Сегодня, когда на международной геополитической доске в руках крупных политических игроков пешками могут оказаться даже такие крупные субъекты, как Украина и Иран, эта реальность ставит большой вопросительный знак относительно кавказского вопроса. Сегодня я не вижу на Кавказе ни одного субъекта, который так глобально рассматривал бы этот вопрос и предпринимал бы какие-либо конкретные шаги по укреплению взаимосотрудничества. Кавказский вопрос сегодня не ставится и он не решается самим кавказским народом, ничего уже не говорю о государственных структурах, кавказский вопрос разрабатывается только за пределами Кавказа. Следовательно, из-за инертности кавказцев, судьба Кавказа находится не в их руках. К какому результату пришел Кавказ исторически в результате такого подхода знаем мы, ученые. К какому политическому пространству не принадлежали бы субъекты Кавказа, они в первую очередь являются странами Кавказского региона и поэтому они должны интегрироваться друг с другом. Возможно, сегодня Грузия или какая-либо другая страна имеют больше перспектив и обязанностей, чем другие кавказские страны, но это вовсе не говорит об их особом положении. Вспомним другое время, когда северо-западный Кавказ – Черкесия и северо-восточный Кавказ – проливали кровь, а Орбелиани гордился героическими делами «Дагестанских гор». Эти дела оплакивал только Илья Чавчавадзе, только он был носителем идеи единого Кавказа: «Когда же настанет то время, когда народы Кавказа объединятся вокруг общей идеи и будут стремиться к общей цели», – писал он в своем произведении «Призрак». Нами, кавказцами, должна быть осмыслена главная историческая ошибка: скажем, в этой войне не смогли объединиться Восток и Запад, а Юг вовсе ушел от исторической ответственности. Такими были ошибки в истории Кавказа в прежние эпохи, но эти же ошибки повторяются и сейчас. Актуальными остаются идеи царя Парнаваза, Леонтия Мровели, Ильи Чавчавадзе, Иванэ Джавахишвили, Арнольда Чикобава, Константина Гамсахурдия и других. Сегодня это жизненная задача нашего поколения. 
Думаю, что настало время, когда мы должны понять, что псевдоэтноконфликты в Карабахе, Абхазии и Самачабло не принесут успеха ни одному этносу, не поможет ни саммит Минска и никакой другой, для обеих сторон конфликты завершатся крахом. В этом противостоянии победит другая сила, а именно инспиратор.
Правда, государственные институции по определенным причинам не желают да и не могут решить этот вопрос, однако существует сила, являющаяся творцом истории. И это народ. Если народ осмыслит свое будущее и решит действовать, то его не сможет остановить никакая система и никакой режим. В кавказксих нравственных кодексах, в адатах, в исторических формах быта и культуры, которые, к счастью, ни один из пришельцев не смог до конца уничтожить, содержатся большие ресурсы для гражданских институций и именно их следует привести в действие, так как изменения снизу всегда заканчиваются изменениями сверху и всегда в пользу интересов нижних слоев. 
Пока мы, абхазцы, грузины, осетины, азербайджанцы и армяне не осознаем, что мы дети одного народа и что у нас земля уходит из-под ног, пока мы не научимся видеть взаимоинтересы, не научимся прощать друг друга и не разрушим остатки советских жизненных и моральных стереотипов поведения, у нас не будет перспектив для создания желаемого единства – Кавказ не сможет принадлежать самому себе и осуществлять свои геополитические, геоэкономические и культурно-цивилизационные функции до тех пор, пока он будет оставаться пешкой на геополитической доске, а пешку история довольно часто выбрасывает на свалку истории. 
Я говорю о геополитике и геоэкономике потому, что только полноценное функ¬цио-нирование этих двух векторов может способствовать правильному функциони¬ро¬ванию третьего, на мой взгляд, главнейшего вектора, в частности культурно-цивилиза¬цион¬ного вектора.
Кавказ обладает богатыми природными ресурсами, поэтому страны Кавказа могут приносить друг другу взаимную пользу путем реального использования этих ресурсов: мы должны разрушить сложившиеся стереотипы, будто у нас вообще ничего нет.
Страны Кавказа могут выполнять функцию ключа и замка на международной геоэкономической арене (например, Грузия и Азербайджан), так как они могут выполнять мега-геополитические энерготранзитные функции. Геоэкономические транзитные пересечения должны осуществляться в четырех направлениях: с севера на юг (например, энергоресурсы с севера на юг), с востока на запад (Баку – Джейхан), однако это не должно быть за счет суверенитета стран – субъектов Кавказа, находящихся на геоэкономической орбите, и здесь Россия не должна говорить Европе, что она в любой момент может перекрыть энерготранзит, например здесь же, около Гори. Однако, к сожалению, сегодня реальность такова, ибо, как я уже говорила, сегодня субъекты Кавказа не объединены общими интересами и они ищут пути спасения не в Кавказском регионе, а вне Кавказа. 
Кавказ обладает геополитическими ресурсами. Мы должны разбить стереотипы, будто мы не можем распоряжаться собственной судьбой и мы обязательно должны быть пешками в руках большого политического игрока.
И, наконец, среди мировых цивилизаций Кавказ является одной из самобытных цивилизаций, жизненные энергии которой сходны с древом жизни Кавказа: история обломала ей ветки, однако сердце его не перестало биться, да и корни остались нетронутыми. Кавказ вновь может удивить мир до сих пор неоткрытыми тайнами, Зезвой и Мзией, своей письменностью как одним из важнейших критериев цивилизации, новыми и новейшими открытиями, которые будут представлены на нашем форуме. Все эти открытия являются культурно-цивилизационными, однако хочу отметить, что культурно-цивилизационный параметр не может существовать отдельно без двух важнейших параметров, а именно без геополитических и геоэкономических параметров. Если мы добывали и обрабатывали железо, то, следовательно, оно имело сферу своего использования, если мы создали культуру, которая была древнее культуры Урука, то значит мы имели взаимоотношения с другими культурами.
Геополитические, геоэкономические факторы вместе с культурно-цивилизационными факторами создают триединную систему и при выпадении из этой системы хотя бы одного звена, опасность будет угрожать единству цивилизации. Перед такой опасностью оказалась когда-то кавказская цивилизация и перед такой опасностью стоит она и сейчас.
Хочу со всей скромностью, а не по-менторски (я не имею на это права) обратиться к ученым, чтобы благодаря их усилиям интердисципоинарные исследования, а также наука как мерило истины стали служить делу изучения и спасения Кавказской цивилищзации и обновлению ее функций. Им следует пересмотреть лживую советскую историографию и создать правдивую истрию Кавказской цивилизации. Однако мы уже опоздали.
Хочу обратиться к нынешнему и будущему руководству Кавказских стран: учтите нашу историческую судьбу и сообразно с этим действуйте в дальнейшем, и если вам будет трудно, то пусть Господь поможет вам.
Хочу обратиться к кавказским народам и сказать, что история выбросит нас из одного гнезда, если в этом гнезде мы не будем строить наше будущее. Сегодня весь мир как-будто ввязался в войну цивилизаций – вспомним события на Ближнем Востоке, который весьма близко находится от нас, однако не существует вечной войны. Европа в своем лоне породила фашизм и сама задушила его в своем сознании. Только после этого она смогла построить Дом, основанный на системе ценностей. Жители этого Дома могут открыть нам двери. Но они не могут вместо нас построить наш дом. Нам следует разрушить в нашем сознании советские или царистские стереотипы, что мы являемся туземцами, диким народом, и сделать дальнейшие шаги по взаимодействию и сотрудничеству. Становится ясно, что осуществление геоэкономических и геополитических задач наносило ущерб культурно-цивилизационному феномену. Мы сами создаем историю и если мы ее не создадим, если мы не напишем ее, то мы будем сброшены с корабля истории. 
Хочу обратиться к молодому поколению всех стран Кавказа: вы являетесь теми ростками, которые выросли из корней, а не на обломанных ветвях древа жизни Кавказа. Именно поэтому вы питаетесь истинной кавказской ментальностью, которая основана на толерантности и мирном сосуществовании. Молодежь Грузии родилась свободной и никто не сможет вернуть ее в рабство. Постройте новый Кавказ, в котором все страны будут равны и который обеспечит правдивое осуществление принципа регионализации, сопутствующей глобализации. Спасите музей народов, не дайте Горе языков превратиться в музей и покрыться пылью истории. Вдохните в Кавказ новую жизнь. Всем надо понять, что наше географическое положение – это не наше несчастье, а перспектива функционирования Кавказа на международной арене. Сейчас все эти рассуждения могут показаться абсурдом, миражом, однако преодолейте нигилизм, который вбивают нам в голову, сделайте необходимые шаги и как только мы приблизимся к миражу, то окажется, что это реальность.
Будущее в ваших руках.